Vì sao các ngoại trưởng Trung Quốc thường công du châu Phi đầu năm mới?

Khi Ngoại trưởng Trung Quốc Tiền Kỳ Tham thăm Ethiopia, Uganda, Kenya và Tanzania vào tháng 1/1991, ông đã khởi động cái mà truyền thông nhà nước Trung Quốc gọi là "xu hướng không thể ngăn cản". Kể từ đó, các ngoại trưởng Trung Quốc đã chọn các quốc gia châu Phi làm điểm công du nước ngoài đầu tiên mỗi năm.

Thông lệ này được duy trì suốt hơn 30 năm qua qua các đời ngoại trưởng khác nhau của Trung Quốc gồm ông Đường Gia Triền, Lý Triệu Tinh, Dương Khiết Trì và Tần Cương. Gần đây nhất, tháng trước, Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị cũng tiếp nối thông lệ này khi thăm Ai Cập, Tunisia, Togo, Bờ Biển Nga trong chuyến công du nước ngoài mở màn năm 2024.

Các nhà quan sát coi việc duy trì truyền thống lâu đời hàng thập niên này là một công cụ ngoại giao và là cách Trung Quốc thể hiện rằng châu Phi luôn đứng đầu trong chương trình nghị sự ngoại giao của họ và sẽ tiếp tục như vậy trong nhiều năm tới.

Tuy nhiên, sự kết nối của Trung Quốc với khu vực không phải lúc nào cũng như cũ. Thay vào đó, các nhà phân tích cho biết, Bắc Kinh đã chuyển từ chủ yếu tập trung vào thương mại sang tập trung vào nỗ lực mở rộng ảnh hưởng trên toàn thế giới.

Lina Benabdallah, giáo sư chính trị và quan hệ quốc tế tại Đại học Wake Forest, nhận định: "Điều này đã tạo nên một câu chuyện về sự ổn định và liên tục ưu tiên quan hệ Trung Quốc - châu Phi".

Theo ông Alessandro Arduino, giảng viên liên kết tại King's College London, châu Phi "đã và vẫn là ưu tiên hàng đầu của Trung Quốc". Tuy nhiên, ông cho rằng các tương tác của Trung Quốc với lục địa này trước đây "có trọng tâm về ý thức hệ hơn và giờ đây cách tiếp cận của họ là "sự pha trộn chiến lược giữa chủ nghĩa thực dụng địa kinh tế và tham vọng dẫn đầu".

"Trong thập niên qua, Trung Quốc đã tìm cách để định vị mình không chỉ là một cường quốc kinh tế mà còn là một bên tham gia an ninh trong khu vực, thể hiện rõ qua việc tăng cường đào tạo lực lượng quân sự và cảnh sát cho nhiều quốc gia châu Phi, cũng như các nhiệm vụ gìn giữ hòa bình và an ninh, chuyển giao thiết bị", ông Arduino nói.

Trung Quốc là đối tác thương mại lớn nhất của châu Phi hơn một thập niên qua. Kim ngạch thương mại năm 2023 giữa Trung Quốc và châu Phi đạt 282 tỷ USD.

Trung Quốc cũng đầu tư hàng loạt dự án lớn ở châu Phi, với hầu hết các nước trong khu vực đều tham gia vào sáng kiến Vành đai và Con đường của Bắc Kinh.

Về mặt an ninh, Trung Quốc ngày càng tham gia nhiều hơn vào các nỗ lực gìn giữ hòa bình, chống khủng bố, chống cướp biển và các biện pháp khác nhờ đầu tư rộng rãi vào khu vực.

Nước này cũng đã tìm cách mở rộng dấu ấn quân sự của mình. Năm 2017, Trung Quốc mở căn cứ hải quân nước ngoài đầu tiên ở Djibouti và tiến hành các cuộc tập trận với nhiều quốc gia châu Phi kể từ đó.

Mandira Bagwandeen, giảng viên khoa học chính trị tại Đại học Stellenbosch ở Nam Phi, cho biết mối quan hệ của Trung Quốc với lục địa này đã phát triển thành "mối quan hệ nhiều mặt" kể từ năm 1991.

Châu Phi giàu tài nguyên thiên nhiên như dầu mỏ và các khoáng sản đã trở thành nguồn cung cấp nguyên liệu quan trọng và thị trường tiêu thụ cho nền kinh tế đang phát triển của Trung Quốc vào đầu những năm 2000.

Trong khi lợi ích tài nguyên sẽ vẫn là trụ cột trong các cam kết của Trung Quốc với khu vực, bà Bagwandeen cho rằng lợi ích của Bắc Kinh trong việc đóng một vai trò trong quá trình công nghiệp hóa của châu Phi đã bổ sung thêm một góc độ kinh tế chiến lược mới cho mối quan hệ.

Mặc dù tầm quan trọng của châu Phi đối với Trung Quốc có thể thay đổi theo thời gian, nhưng theo chuyên gia phân tích Benabdallah, khó có khả năng Bắc Kinh rời bỏ khu vực này, đặc biệt trong bối cảnh cạnh tranh địa chính trị gay gắt với Mỹ và châu Âu về ảnh hưởng ở đây.