Chiêm ngưỡng ngôi nhà đá trăm năm tuổi độc nhất ở cố đô Hoa Lư

(Dân trí) - Ngôi nhà đá độc nhất cố đô Hoa Lư được chủ nhân là thợ chế tác đá giỏi làng Ninh Vân làm cách đây 100 năm, hiện vẫn giữ nguyên giá trị với kiến trúc cổ vô cùng độc đáo.

Chủ nhân ngôi nhà đá “có một không hai” này xưa kia là ông Lương Văn Xiển (xã Ninh Vân, huyện Hoa Lư, Ninh Bình). Ông Xiển từng là một trong những thợ chế tác đá giỏi có tiếng trong làng. Ông được mời tham gia và xây dựng ngôi nhà thờ đá Phát Diệm (Kim Sơn, Ninh Bình) nổi tiếng khắp cả nước.

Sau khi xây dựng xong nhà thờ đá Phát Diệm, ông Xiển mời những người thợ cùng làm về quê xây dựng căn nhà ở cho gia đình. Ông cùng tốp thợ đã xây dựng căn nhà làm hoàn toàn bằng đá. Với kiến trúc nhà 3 gian 2 chái đặc trưng của vùng Bắc Bộ xưa.

Thi công trong vòng 2 năm nngôi nhà hoàn thành, nằm ngay vị trí đắc địa giữa làng. Căn nhà này cũng từng là niềm mơ ước của biết bao người dân, thợ làm đá ở Ninh Vân. Vì để làm được căn nhà không hề dễ, phải có điều kiện kinh tế, tay nghề cao, lại mất nhiều công sức…

Sau khi ông Xiển qua đời, ngôi nhà được con cháu trong gia đình lần lượt cùng nhau sinh sống và giữ nguyên giá trị của nết nhà xưa. Hiện ngôi nhà đang do bà Đinh Thị Long (77 tuổi) là cháu dâu của ông Xiển ở và gìn giữ.

Bà Long cho biết, khi bà về đây làm dâu đã có căn nhà này từ rất lâu. Đời bố chồng và chồng bà được ông nội để lại căn nhà như một tài sản lớn. Cứ qua đời này đến đời khác, con cháu trong gia đình có trách nhiệm gìn giữ và trông coi căn nhà. Trải qua thời gian dài, ngôi nhà nhiều lần bị chiến tranh, thiên nhiên làm hư hại vì thế phải tu sửa một vài lần, tuy nhiên vẫn giữ nguyên giá trị cũ của căn nhà.

Nhiều năm qua, ngôi nhà giờ không chỉ là nơi ở, nơi thờ tự của gia chủ mà còn được nhiều đoàn khách đến tham quan, nhiều nhà khoa học đến nghiên cứu và thợ chế tác đá ở khắp nơi đến học hỏi nghệ thuật chế tác đá ở ngôi nhà này.

Ngôi nhà đá độc đáo của gia đình bà Long nằm ngay giữa làng chế tác đá mỹ nghệ Ninh Vân, huyện Hoa Lư, Ninh Bình.
Ngôi nhà đá độc đáo của gia đình bà Long nằm ngay giữa làng chế tác đá mỹ nghệ Ninh Vân, huyện Hoa Lư, Ninh Bình.

Nhà được xây dựng hoàn toàn bằng đá, gỗ lim, không sử dụng chất kết dính, các chi tiết được ghép nối với nhau bằng mộng. Nhà có tuổi đời trăm năm nay.
Nhà được xây dựng hoàn toàn bằng đá, gỗ lim, không sử dụng chất kết dính, các chi tiết được ghép nối với nhau bằng "mộng". Nhà có tuổi đời trăm năm nay.

Chiếc cổng đá của ngôi nhà được xây dựng năm 1934, xây sau căn nhà một thời gian dài. Các chi tiết đá trạm khắc trên chiếc cổng này đã bạc màu thời gian, rêu mốc bám đầy.
Chiếc cổng đá của ngôi nhà được xây dựng năm 1934, xây sau căn nhà một thời gian dài. Các chi tiết đá trạm khắc trên chiếc cổng này đã bạc màu thời gian, rêu mốc bám đầy.

Khi đi qua cổng phải chiu qua hầm, đây là chiếc cổng đá độc đáo với kiến trúc lạ. Theo bà Long, nhiều người đến hỏi mua chiếc cổng này nhưng gia đình bà không bán.
Khi đi qua cổng phải chiu qua hầm, đây là chiếc cổng đá độc đáo với kiến trúc lạ. Theo bà Long, nhiều người đến hỏi mua chiếc cổng này nhưng gia đình bà không bán.

Căn nhà đá cổ này xây dựng theo lối kiến trúc 3 gian 2 chái, nhà đặc trưng vùng đồng bằng Bắc Bộ xưa.
Căn nhà đá cổ này xây dựng theo lối kiến trúc 3 gian 2 chái, nhà đặc trưng vùng đồng bằng Bắc Bộ xưa.

Từng, cột... đều được làm bằng đá, còn các chi tiết mái như vì, dui, mè, xà gồ được làm bằng gỗ lim, trên mái lợp ngói âm dương.
Từng, cột... đều được làm bằng đá, còn các chi tiết mái như vì, dui, mè, xà gồ được làm bằng gỗ lim, trên mái lợp ngói âm dương.


Dù được làm thủ công, chưa có sự can thiệp của máy móc nhưng những chiếc cột đá của ngôi nhà rất chắc chắn và phẳng đẹp. Hai đầu cột được khắc phào, chỉ rất tinh vi.

Dù được làm thủ công, chưa có sự can thiệp của máy móc nhưng những chiếc cột đá của ngôi nhà rất chắc chắn và phẳng đẹp. Hai đầu cột được khắc phào, chỉ rất tinh vi.

Trước kia, ngay gian chính của ngôi nhà được đặt chiếc sập bằng đá, trải qua thời gian dài chiếc sập cổ này bị gãy nên gia chủ thay bằng chiếc sập đá nguyên khối, được trạm khắc cầu kỳ hơn.
Trước kia, ngay gian chính của ngôi nhà được đặt chiếc sập bằng đá, trải qua thời gian dài chiếc sập cổ này bị gãy nên gia chủ thay bằng chiếc sập đá nguyên khối, được trạm khắc cầu kỳ hơn.

Theo bà Long, qua nhiều đời con cháu trong gia đình vẫn giữ nguyên ước nguyện của các cụ xưa, giữ nguyên căn nhà, sau này không ở nữa sẽ làm nơi thờ tự.
Theo bà Long, qua nhiều đời con cháu trong gia đình vẫn giữ nguyên ước nguyện của các cụ xưa, giữ nguyên căn nhà, sau này không ở nữa sẽ làm nơi thờ tự.

Chiêm ngưỡng ngôi nhà đá trăm năm tuổi độc nhất ở cố đô Hoa Lư - 10
Hai bên đầu hè của nhà đều làm bằng các chi tiết đá nối, ghép vào nhau rất tinh xảo.
Hai bên đầu hè của nhà đều làm bằng các chi tiết đá nối, ghép vào nhau rất tinh xảo.

Chiêm ngưỡng ngôi nhà đá trăm năm tuổi độc nhất ở cố đô Hoa Lư - 12
Chiêm ngưỡng ngôi nhà đá trăm năm tuổi độc nhất ở cố đô Hoa Lư - 13
Các bức tranh đá được trạm khắc trong nhà chủ yếu là Tùng, Trúc, Cúc, Mai, Long, Ly, Quy, Phụng hay cỏ cây hoa lá, chim muông để ngôi nhà có sự hài hòa với cảnh sách thiên nhiên.
Các bức tranh đá được trạm khắc trong nhà chủ yếu là "Tùng, Trúc, Cúc, Mai", "Long, Ly, Quy, Phụng" hay cỏ cây hoa lá, chim muông để ngôi nhà có sự hài hòa với cảnh sách thiên nhiên.

Một mối ghép giữa gỗ của phần mái nhà với cột bằng đá, nhìn đơn sơ nhưng rất chắc chắn.
Một mối ghép giữa gỗ của phần mái nhà với cột bằng đá, nhìn đơn sơ nhưng rất chắc chắn.

Toàn bộ hệ thống cửa của căn nhà cũng được làm bằng gỗ lim, kẻ phào chỉ rất tỷ mỉ, mỗi cánh trạm khắc một loài cây tượng trưng cho 4 mùa Xuân, Hạ, Thu, Đông.

Toàn bộ hệ thống cửa của căn nhà cũng được làm bằng gỗ lim, kẻ phào chỉ rất tỷ mỉ, mỗi cánh trạm khắc một loài cây tượng trưng cho 4 mùa Xuân, Hạ, Thu, Đông.

Cửa thông gió của căn nhà cũng được đục băng đá thành bức tranh quý và cổ.
Cửa thông gió của căn nhà cũng được đục băng đá thành bức tranh quý và cổ.
Chiếc sập đá tuổi đời trăm năm có cùng thời với căn nhà hiện vẫn được gia đình bà Long lưu giữ.
Chiếc sập đá tuổi đời trăm năm có cùng thời với căn nhà hiện vẫn được gia đình bà Long lưu giữ.
Từ nhà trên, nhà dưới, phòng khách, phòng ngủ, bếp ăn... tất cả mọi chi tiết trong căn nhà bà Long đều được làm bằng đá, bài trí rất thoáng và hợp lý.
Từ nhà trên, nhà dưới, phòng khách, phòng ngủ, bếp ăn... tất cả mọi chi tiết trong căn nhà bà Long đều được làm bằng đá, bài trí rất thoáng và hợp lý.
Căn nhà bếp, nhà vệ sinh bên ngoài cũng được làm bằng đá nhìn rất cổ xưa.
Căn nhà bếp, nhà vệ sinh bên ngoài cũng được làm bằng đá nhìn rất cổ xưa.
Chó đá, đôn để chạu hoa cũng được làm bằng đá.
Chó đá, đôn để chạu hoa cũng được làm bằng đá.
Bàn nấu ăn cũng được gia chủ làm bằng đá, ngôi nhà bà Long sử dụng vật liệu đá toàn tập
Bàn nấu ăn cũng được gia chủ làm bằng đá, ngôi nhà bà Long sử dụng vật liệu đá toàn tập

Thái Bá